Psychosynteza opiera się na integralnym, pełnym i wielowymiarowym obrazie jednostki, postrzeganej jako istota bio-psycho-duchowa. Oznacza to, że jednostka jest postrzegana jako istota poruszająca się w różnych wymiarach, zawsze poszukująca całości i kompletności siebie na wszystkich poziomach, od fizyczno-biologicznego, poprzez psychologiczny, aż po duchowy. Aby zilustrować tę wielopostaciową rzeczywistość, Assagioli zaproponował Diagram jaja psychosyntezy:
Jajowaty kształt zawiera całą jednostkę biofizyczną. Wszystkie linie są przerywane, aby wskazać, że istnieje ciągła wymiana elementów pomiędzy świadomością i nieświadomością oraz pomiędzy różnymi poziomami nieświadomości, którą można określić jako psychiczną osmozę.
Diagram jaja psychosyntezy może podzielić na:
- Niższa Nieświadomość
Niższa nieświadomość, odpowiadająca częściowo freudowskiej nieświadomości, jest biopsychiczna i zawiera inteligentne czynności psychiczne zarządzające życiem organicznym, podstawowe instynkty i impulsy (seksualność, agresja), nieświadome nawyki, automatyczne zachowania, prymitywną wrażliwość parapsychologiczną, elementarne sny i działania wyobraźni oraz psychiczną przeszłość jednostki. Obejmuje także usunięte konflikty i kompleksy psychiczne powstałe z doświadczeń i traum, a także korzenie patologicznych przejawów (fobie, obsesje, delirium, impulsywność, depresja, mania). Istotne jest zgłębianie jej treści, gdyż konflikty i kompleksy mogą zakłócać życie. „Niższy” nie ma tu negatywnego znaczenia, lecz wskazuje na fundament całej struktury psychicznej, umożliwiający dalszy rozwój psychiczny. - Środkowa Nieświadomość:
Środkowa nieświadomość odpowiada freudowskiej przedświadomości. Obejmuje obecny stan psychiczny jednostki i treści podobne do świadomej świadomości, które nie muszą być stale świadome. Zawiera łatwo dostępne wspomnienia i potencjalne przyszłe zdarzenia. Jest jak archiwum pamięci, z którego materiał łatwo powraca. Na tym poziomie opracowywane są doświadczenia, przygotowywane przyszłe działania oraz tworzona jest praca intelektualna i twórcza. Termin „nieświadomość” odnosi się do przejściowego stanu treści psychicznych, które mogą stać się świadome. - Wyższa Nieświadomość:
Wyższa nieświadomość to duchowy, transpersonalny wymiar jednostki, obejmujący psychiczną przyszłość, cnoty, talenty, potencjał, wyższe zdolności, inspiracje, impulsy do altruistycznych działań, kreatywność oraz uczucia jednoczące, takie jak wiara, miłość, odwaga i radość. Zawiera także zmysły etyczne, estetyczne i duchowe, stany oświecenia i ekstazy, szlachetne ideały oraz wyższe zdolności parapsychologiczne. Ważne jest otwarcie się na ten wymiar, aby odnowić i wzbogacić życie oraz zregenerować osobowość. Wyższa nieświadomość różni się od świadomości transpersonalnej, która oznacza trwałą obecność transcendentnego wymiaru w świadomości przez pewien czas. - Pole świadomości:
Pole świadomości odnosi się do tej części treści psychicznych, których jesteśmy bezpośrednio świadomi w danym momencie. Bardziej poprawne byłoby powiedzenie „pole świadomości świadomego 'ja'”. Jego obszar nie ma stałych wymiarów. Jest zmienny i obejmuje funkcje psychiczne (doznania, emocje i uczucia, impulsy, myśli, obrazy i intuicje), które mogą być postrzegane, obserwowane, analizowane i świadomie oceniane tu i teraz. Pole świadomości jest więc podatne na znaczące transformacje. Na przykład, gdy intensywnie koncentrujemy się na jakiejś praktycznej czynności, „kurczy się”; natomiast w innych sytuacjach może rozszerzać się, obejmując coraz szersze strefy wrażeń i treści. - Świadomie Ja:
„Ja” jest często mylone ze świadomą osobowością, ale w rzeczywistości jest czymś innym. Psychosynteza rozróżnia zmieniające się treści świadomości (myśli, emocje, doznania, pragnienia, obrazy i intuicje) od samoświadomego „ja”, które je postrzega i obserwuje. Tę różnicę można porównać do „różnicy między oświetlonym obszarem ekranu (‘ja’) a obrazami filmowymi, które są na niego wyświetlane (treści)”. Oddzielenie „ja” od tych treści jest kluczowe w procesie dojrzewania psychicznego. „Ja” jest trwałym poczuciem osobistej tożsamości, które przetrwa przez całe życie, mimo zmian i rozwoju. Świadome „ja” to część Transpersonalnego Ja zanurzona w psychicznych treściach i sytuacjach życiowych. „Ja” jest odbiciem Transpersonalnego Ja, z którym dzieli swoją naturę, mimo że jest zasłonięte i rozmyte. „Ja” i Transpersonalne Ja to jedna rzeczywistość doświadczana na różnych poziomach, nasza prawdziwa istota poza wszelkimi maskami i uwarunkowaniami. - Ja, lub „Transpersonalne Ja”:
Koncepcja Transpersonalnego Ja nie jest jedynie teoretyczna i ogólna. W psychosyntezie dąży się do identyfikacji zjawisk, które ukazują obecność i aktywną rolę Ja w życiu jednostki. Diagram jaja psychosyntezy Assagioliego sugeruje, że Ja nie jest prostą funkcją transcendentalną (jak twierdził C. G. Jung), lecz rzeczywistością psycho-duchową, której można doświadczyć świadomie. Stanowi ono autentyczną esencję jednostki, jej prawdziwą tożsamość, jej głębokie istnienie. Jest ewolucyjnym celem w czasie, jedynym ważnym punktem orientacyjnym oraz centrum syntezy i spójności w przestrzeni. Ja umożliwia doświadczenie całości bio-psycho-duchowej, jest instancją jednoczącą, ale nie może być przez tę całość przyswajane. Nazywa się je „transpersonalnym” ze względu na jego podwójną naturę: indywidualną i uniwersalną zarazem. Częściowo znajduje się ono poza owalem, odnosząc się do zbiorowych przestrzeni transpersonalnych, i częściowo wewnątrz niego. W tym sensie, Ja można postrzegać jako „budowniczego mostów” ludzkiego istnienia, łączącego indywidualne i uniwersalne aspekty człowieka, między „byciem” (ang. to be) a „istnieniem” (ang. being). - Zbiorowa Nieświadomość:
Nieświadomość zbiorowa stanowi rozległe i głębokie terytorium psychiczne, odpowiadające temu opisanemu przez Carla Gustava Junga, choć z pewnymi różnicami. Jak pokazuje diagram jaja psychosyntezy, granica między Zbiorową Nieświadomością a Nieświadomością Osobistą jest przedstawiana jako przepuszczalna.
Według Junga, pojęcie nieświadomości zbiorowej przypomina ideę względnej nierozdzielności między istotami żywymi. Mimo że jednostki czasami odczuwają poczucie separacji i samotności, w rzeczywistości nie są izolowane. Jesteśmy częścią ciągłych wymian i przepływów informacji z otoczeniem, w którym jesteśmy zanurzeni. Dla Assagiego nieświadomość zbiorowa to szeroki świat, obejmujący poziomy biologiczne i transpersonalne, w którym konieczne jest rozróżnienie pochodzenia, natury, jakości i wartości. Napisał: „Muszę zauważyć, że Jung często zaniedbuje te rozróżnienia; mówi o nieświadomości zbiorowej i miesza to, co nazywa 'archaicznym’, czyli tym, co pochodzi z kolektywnego doświadczenia ludzkiego od tysiącleci, z tym, co wyższe, powiedzielibyśmy, z nadświadomością (…). I tak Jung mówi o 'archetypach’ jako o 'obrazach’; ale czasami opisuje je jako obrazy archaiczne, nasycone silnymi emocjami zgromadzonymi przez wieki, podczas gdy innym razem mówi o nich jako o zasadach, 'ideach’ i wspomina o ich powinowactwie z ideami platońskimi (…). Z pomieszania tych dwóch znaczeń wynikają różne wątpliwe i nawet nieodpowiednie konsekwencje w praktyce (…)”. W sensie psychosyntetycznym, niektóre treści nieświadomości zbiorowej mają charakter prymitywny i archaiczny, sięgający przeszłości (niższa nieświadomość zbiorowa); inne mają charakter komplementarny, ewolucyjny i syntetyczny, dotyczący przyszłych potencjalności ludzkości (wyższa nieświadomość zbiorowa), podczas gdy jeszcze inne mają wartość średnią, należą do sytuacji społeczno-kulturowej obecnego czasu (środkowa nieświadomość zbiorowa) i są łatwiej dostępne dla tego, co można by nazwać polem świadomości zbiorowej.
Diagram jaja psychosyntezy – krytyka
Assagioli miał świadomość, że diagram jaja psychosyntezy jest uproszczeniem, a nie rzeczywistym światem. Przestrzegał, że to tylko model i jako taki ma swoje ograniczenia.
Wg współczesnych praktyków psychosyntezy diagram jaja psychosyntezy może wprowadzać w błąd, poprzez sugerowanie, że Jaźń jest postrzegane jako odłączone od osobowości i świata. Takie nieporozumienie, częściowo przekazywane przez ćwiczenie disidentyfikacji, zamiast prowadzić do prawdziwej wolności, może raczej prowadzić do deprecjacji związku jednostki ze światem, co skutkuje poczuciem dezorientacji i alienacji.
Należy jednak pamiętać, że celem disidentyfikacji jest promowanie większej świadomości różnych treści świadomości (rozszerzenie i integracja świadomości), a nie ich usunięcie (dysocjacja nieświadomości). Jaźń należy zatem uważać za transcendentne-immanentne, różne od treści świadomości, ale jednocześnie z nimi związane. „Innymi słowy, podczas gdy istnieje transcendencja—zrozumienie, że jestem odrębny od konkretnej identyfikacji—istnieje również immanencja, otwarcie na wiele innych doświadczeń poza tą pojedynczą ograniczoną identyfikacją”.
Drugim problemem, jaki sugeruje diagram jaja psychosyntezy to umieszczenie Jaźni na szczycie owalu. To sugeruje, że łączy się ona jedynie z sublimacyjnymi energiami nadświadomości, co może prowadzić do błędnego przekonania, że aby skontaktować się z Jaźnią, należy oddalić się od poziomów środkowej nieświadomości i głębin niższej nieświadomości.
W przeciwieństwie do tej uproszczonej koncepcji Jaźni, wiele osób twierdzi, że dostrzegało jej obecność nawet w codziennym życiu, w codziennych relacjach, a nawet w głębinach rozpaczy i dezintegracji, zagubionych w kompulsjach i zależności. Te doświadczenia pokazują, że Jaźń jest na tyle rozległą obecnością, że nie można jej ograniczyć tylko do wyższej nieświadomości. W konsekwencji wydaje się, że Jaźń przenika wszystkie obszary osobowości (niższą, środkową i wyższą nieświadomość) i może być doświadczana poprzez pracę nad ranami dzieciństwa lub wypełnianie codziennych zadań, a nie tylko na szczytach nadświadomości.
No responses yet